Tafelrede, een geheime kracht

“De tafelrede, dat was jullie geheime kracht in de leergang!” Dit werd door een deelneemster tijdens de evaluatie met grote stelligheid geponeerd.

En dat is ook zo. Elke module van de leergang beginnen we met twee tafelredes, waarbij de hoofddocenten het spits afbijten. We vragen aan deelnemers een persoonlijk verhaal over een belangrijke gebeurtenis of periode te vertellen. Het accent ligt op de betekenis, de gevolgen op korte en langere termijn, én de inzichten die de spreker aan die gebeurtenis ontleent. Het verhaal bevat de feiten van de gebeurtenis maar vooral ook de gevoelsmatige relatie van de spreker met de gebeurtenis (‘jezelf in het verhaal plaatsen’), én de betekenis die er toen en vooral later door de spreker aan is toegekend.

Het effect is enorm. Je laat zien wie je bent, wat je aan het hart gaat, wat er in je leven gebeurt. Je maakt zichtbaar hoe je je wilt verhouden tot een gebeurtenis. Streven zichtbaar maken, de lastigheid ervan en de manier van omgaan daarmee, inspireert, maakt iemand zichtbaar en vormt een brede basis voor vervolggesprekken. Het laat zien wie je wilt zijn, wie je bent.

Dragend idee

Een dragend idee geeft je leven richting en is te vinden in een essentiële ervaring. Voor de deelnemers is de tafelrede een eerste kennismaking. Het gaat daarbij niet om een verlangen dat je najaagt maar om een overtuiging, een inzicht dat je, vaak naar aanleiding van een concrete ervaring, van betekenis verklaart voor je leven. En waar je vervolgens naar probeert te leven. In de tafelrede gaan we hiernaar op zoek. Daarnaast zijn er vaak ook verborgen waarden in het verhaal te vinden. Daarover praten is een van de bedoelingen van de tafelrede.

STAPPEN

De beste voorbereiding is dat de docent de eerste tafelrede houdt. Je kunt dan laten zien waar je op mikt, inclusief alle imperfecties die er natuurlijk altijd te vinden zijn. Je zet de toon: een toon van kwetsbaar kunnen zijn, je onderzoekend en reflecterend tot gebeurtenissen verhouden. Je helpt deelnemers een oog te ontwikkelen voor het bijzondere in het alledaagse. Je maakt zichtbaar hoe een verhaal een andere, rijkere lading krijgt door jezelf erin te plaatsen.
Vraag de spreker na te denken over waar deze wil zitten, staan, zijn.
Wat wil je gebruiken: een uitgeschreven tekst, een briefje of flap met steekwoorden, een beamer?
Welke oratorische stijlmiddelen zet je in: het volume en de afwisseling daarin, een dichtregel ter illustratie, plaatjes op de achtergrond, het leggen van accenten, herhalingen, samenvattingen tussendoor en aan het eind.
Hoe lang wil je spreken? De meeste sprekers spreken langer dan ze tijdens hun voorbereiding geoefend hebben.
Vraag de toehoorders notities te maken over hetgeen ze in de nabespreking ter sprake willen brengen.
Nabespreking 1. Begin met applaus: een fijne ontlading en de eerste feedback. Zorg ervoor dat iemand de nabespreking leidt en enigszins op tempo houdt. Zorgt dat de spreker beschermd wordt: deze is kwetsbaar en mogelijk geëmotioneerd.
Vraag de toehoorders een ‘veeg’ te geven: een zeer korte impressie in een paar woorden. Doe dit op tempo.
Nabespreking 2. Vraag te toehoorders na te denken en notities te maken over dat wat hen tijdens de rede raakte, de vorm, de retoriek/het pathos, het plezier, de zwaarte versus de lichtvoetigheid, de dragende ideeën.
Entameer een gesprek naar aanleiding van het voorafgaande. Zorg ervoor dat ook de spreker voldoende ruimte krijgt.
Sluit af met een rondje van 1 top en 1 tip.
Geef de spreker de ruimte voor een afrondend woord.

Luuk Stegmann is klinisch psycholoog en psychotherapeut. Sinds 2012 is hij hoofddocent van de beroepsopleiding Visieontwikkeling en Rechtvaardig Leiderschap van de ISVW. Hij is mederedacteur van Hoog Spel, Filosoferen in de praktijk.