SYMPOSIUM 22 NOVEMBER 2025
De HTF organiseert op zaterdag 22 november 2025 het symposium ‘Filosoferen voor een Betere Wereld’, waarbij Van den Berg zijn lectoraatsrede zal uitspreken en diverse workshops gevolgd kunnen worden. De rede is ook uitgewerkt tot publicatie die bij de HTF uitgeverij zal verschijnen.
Hoe kun je met het inzetten van denkoefeningen bijdragen aan een weerbare democatie, duurzame economie of inclusieve samenleving? Hoe kun je met het filosoferen, anders dan ‘de’ filosofie, bijdragen aan een betere wereld? Deze vraag staat centraal tijdens het symposium Filosoferen voor een Betere Wereld. In het ochtendprogramma zal de nieuwe HTF-lector Floris van den Berg zijn lectoraatsrede uitspreken en een nieuw boek presenteren.In het middagprogramma wordt er geoefend met concrete filosofische werkvormen.
Lectoraat Filosoferen voor een betere wereld
Met ingang van het studiejaar 2025-2026 is dr. Floris van den Berg benoemd tot lector ‘Filosoferen voor een Betere Wereld’ aan de Hogeschool voor Toegepaste Filosofie (HTF). In zijn nieuwe rol zal Van den Berg, in samenwerking met het HTF Denkhuis, nieuwe filosofische werkvormen ontwikkelen die aanzetten tot morele (her)oriëntatie. Van den Berg: “Filosofie kan bijdragen aan het project van de Verlichting om te streven naar een betere wereld met minder leed en meer geluk, voor menselijke én niet-menselijke dieren, voor nu en in de toekomst.”
Ochtendprogramma:
10.00u – Inloop
10.25u – Introductie en poëzie
10.30u – Lectoraatsrede dr. Floris van den Berg: ‘Filosoferen voor een betere wereld:Vijf dimensies van goed leven’.
11.15u – Pauze (koffie/thee)
11.30u - Boekpresentatie ‘De Vrolijke Misantroop’ en interview
12.00-13.00 Lunch (vegan)
Middagprogramma:
13.00u – Uitleg en instructie
13.05u – Workshop ronde 1
13.45u - Workshop ronde 2
14.30u – Pauze (koffie/thee)
14.45u - Workshop ronde 3
15.30u - Plenaire terugkoppeling met dr. Floris van den Berg
16.00u - Afsluiting
In de drie workshoprondes oefenen deelnemers met, o.a.: utopisch denken, filmfilosofie, moreel beraad, filosofische mantelzorg, schrijven vanuit idealen. Met o.a. Floris van den Berg, Arjo Klamer, Lianne Tijhaar, Charly Bos en Anne Bogerd.
• Toegang ochtendprogramma: gratis
• Ticket lunch + middagprogramma: 25 euro
• Ticket voor HTF-studenten, alumni en medewerkers: 12,50 euro (vergoeding catering)
• Ticket voor externe studenten (erkend) MBO, HBO, universiteit: 19.50 euro incl. koffie/thee en lunch
Van den Berg (1973) promoveerde in 2011 op het proefschrift Harming others: universal subjectivism and the expanding moral circle, waarin hij het ‘universeel subjectivisme’ ontwikkelde - een ethische theorie en gedachteoefening gericht op het verminderen van het lijden voor mens en dier, hier en nu, elders en in de toekomst. Hij publiceerde twintig boeken, waaronder Filosofie voor een betere wereld, en talloze artikelen over veganisme, liberalisme, feminisme, humanisme en atheïsme – steeds gericht op het vergroten van onze morele cirkel. Ten behoeve van onderwijs creëerde hij een dozijn kennisposters en ontwikkelde hij walkshops om met studenten in de natuur wandelenderwijs te filosoferen. In 2016 won hij met Beter weten. Filosofie van het ecohumanisme de Boekenprijs van deMens.nu. Ook maakt hij de filosofische podcast ‘De vrije gedachte’.
Van den Berg doceert onder andere milieuethiek, wetenschapsfilosofie en creatief schrijven aan de HTF. Hij is tevens als universitair docent milieufilosofie verbonden aan de Universiteit Utrecht. Van 2023- 2025 was hij voorzitter van de vrijdenkersvereniging De Vrije Gedachte. Hij is een veelgevraagd spreker, commentator en organisator.
Ter ere van het tienjarig bestaan organiseerde de HTF de symposiareeks ‘Betekenisvol Werk’. Het waren zinvolle dagen, waar het voor de één draaide om persoonlijke ontwikkeling, voor de ander om vakmanschap, erkenning of maatschappelijke impact. We hebben het concept beproefd en geproefd, door met een rijk programma van lezingen, workshops, gesprekken en dialoog, te onderzoeken hoe filosofie – en in het bijzonder toegepaste filosofie – kan bijdragen aan betekenisvol(ler) werk.
Dag 3 - Ontwikkelen (19 april 2025)
De derde en laatste dag van het symposium begon met Joep Dohmen, lector Bildung aan de HTF. In zijn lezing De opdracht van de HTF hield hij ons een spiegel voor: ondanks de crisis in opvoeding en onderwijs is er hoop. Zijn dringende oproep: word iemand, ken jezelf, pak jezelf aan.
In de eerste workshopronde toonde Paulien Hilbrink hoe filosoferen met kinderen ruimte schept voor gezamenlijk denken en perspectiefwisseling. Charly Bos liet zien hoe schrijven kan helpen om ervaringen betekenis te geven en het eigen levensverhaal te vormen.
Na de lunch, in de zon en vol doorpraatmomenten, volgde een lezing van Martijn Janssen over burgerschap en persoonsvorming in digitale tijden. Aan de hand van onder andere Jonathan Haidts Generatie angststoornis verkende hij hoe jongeren offline vaak beschermd worden, maar online juist worden losgelaten.
In de tweede workshopronde liet Niels Witjes zien hoe filosofie toegankelijk gemaakt kan worden voor nieuwkomers, met voorbeelden uit zijn werk in de Internationale Schakelklas. Sjoerd Slagter sloot de workshops af met een oefening over de ‘morele ruimte’, waarin deelnemers hun eigen positie – en die van Martin Luther King – onderzochten aan de hand van de vraag: waar sta ik, en waarom?
De dag – en het symposium – eindigde met een bijzonder moment: de grote collegezaal van de HTF werd officieel omgedoopt tot de Joep Dohmen-zaal. Een eerbetoon aan de grondlegger van Bildung aan de HTF, en een symbool van de opdracht die wij met elkaar delen.
Terugblikkend bracht de driedaagse symposiumreeks rond het thema betekenisvol werk een rijke schakering aan perspectieven samen. Van spelen en vakmanschap tot morele reflectie, persoonlijke ontwikkeling en digitale burgerschap: telkens stond de vraag centraal hoe filosofie kan bijdragen aan een betekenisvolle praktijk. De combinatie van lezingen, interactieve workshops en persoonlijke verhalen maakte het mogelijk om niet alleen te denken over betekenisvol werk, maar het ook daadwerkelijk te ervaren – in gesprek, in ontmoeting, en in reflectie op het eigen handelen.
De HTF kijkt met trots en dankbaarheid terug op deze dagen vol inspiratie, waarin zichtbaar werd hoeveel kracht er schuilt in toegepaste filosofie. Het was niet alleen een viering van het verleden, maar ook een uitnodiging voor de toekomst: om werk te blijven maken van wat er voor ons toe doet.
Iedereen streeft naar betekenisvol werk, maar dit is geen eenduidig ideaal. De een wil de wereld beter maken, de ander streeft naar persoonlijke ontwikkeling. Weer een ander naar erkenning of vakmanschap. Begrippen als zin, waarde, impact en purpose lopen vaak door elkaar heen. Hoe geven filosofen vorm aan dit ideaal? En hoe leidt toegepastefilosofie tot betekenisvol(ler) werk?
Ter gelegenheid van het 10-jarig jubileum van de Hogeschool voor Toegepaste Filosofie, nodigen we jou uit voor een driedaagse symposiumreeks waarin we met sprekers en (toegepast) filosofen onderzoeken wat ‘betekenisvol werk’ is en welke rol filosofie daarin kan spelen in je werk voor organisaties of in het onderwijs. Met een mix van lezingen, interactieve workshops discussie en dialoog, met o.a. Marjan Slob, Joep Dohmen, Jan Bransen, Lianne Tijhaar, Arjo Klamer en meerdere docenten en alumni van de HTF Hogeschool voor Toegepaste Filosofie.
Dag 2 – Doen (29 maart 2025)
De tweede dag stond in het teken van doen – in de vorm van vele workshops. Jelle de Boer trapte af met een lezing die inging op de noodzaak van een filosofische benadering van wetenschap en duurzaam gedrag. Niet alleen door kennis op te doen, maar door actief betekenis te integreren in ons handelen.
Daarna boden verschillende workshops verdiepende perspectieven. Jos Kessels, Judy Hoekstra en Marianne Scheeper onderzochten hoe de dialectiek en de ‘trage vraag’ kunnen bijdragen aan een reflectieve cultuur op de werkvloer. Auke Klijnsma sprak over vakmanschap en moed aan de hand van De ambachtsman van Richard Sennett, terwijl Lisette van den Berg vanuit persoonlijke ervaring de kracht van openheid in samenwerking liet zien.
Na de lunch zette Anne-Marie Buis het denken voort met een lezing over morele dilemma’s binnen de ambtenarij, met inzichten van Max Weber en Hannah Arendt. Marc Davidson sloot de inhoudelijke dag krachtig af met een lezing over klimaatverandering en zingeving: onze zorg voor de toekomst vraagt om zinvol handelen nu.
Iedereen streeft naar betekenisvol werk, maar dit is geen eenduidig ideaal. De een wil de wereld beter maken, de ander streeft naar persoonlijke ontwikkeling. Weer een ander naar erkenning of vakmanschap. Begrippen als zin, waarde, impact en purpose lopen vaak door elkaar heen. Hoe geven filosofen vorm aan dit ideaal? En hoe leidt toegepastefilosofie tot betekenisvol(ler) werk?
Ter gelegenheid van het 10-jarig jubileum van de Hogeschool voor Toegepaste Filosofie, nodigen we jou uit voor een driedaagse symposiumreeks waarin we met sprekers en (toegepast) filosofen onderzoeken wat ‘betekenisvol werk’ is en welke rol filosofie daarin kan spelen in je werk voor organisaties of in het onderwijs. Met een mix van lezingen, interactieve workshops discussie en dialoog, met o.a. Marjan Slob, Joep Dohmen, Jan Bransen, Lianne Tijhaar, Arjo Klamer en meerdere docenten en alumni van de HTF Hogeschool voor Toegepaste Filosofie.
Dag 1. Duiding: Wat is betekenisvol werk? (zaterdag 15 maart)
Op de eerste dag onderzoeken we de gelaagdheid van dit veelzijdige begrip. Met sprekers Jan Bransen (Wat is eigenlijk betekenisvol aan werk?) en Marjan Slob (Wanneer is werk betekenisvol?) verkennen we de wisselwerking tussen de inhoud en het belang van betekenisvol werk, voor onszelf én voor de samenleving. In aansluitende workshops met Lianne Tijhaar (Betekenisvolle gesprekken voeren in je team met ‘de Zielenstorm’-techniek) en Arjo Klamer (Het stellen van de juiste vragen) geven we verder vorm aan dit ideaal door o.a. te betekenis te onderzoeken. Afsluiting: spoken word door Bo Kok - ‘Wie ben je zonder betekenisvol werk?’
Een terugblik op het HTF-symposium ‘Polarisatie, omarmen of bestrijden?’
Zaterdag 2 december 2023 vond het HTF-symposium over polarisatie plaats. We mogen terugkijken op een intrigerend en boeiend symposium. Op deze prachtige zaterdag kwamen er ruim honderdtwintig filosofisch geïnteresseerden bij elkaar. “Laten we samen ontdekken,” begon dagvoorzitter Lianne Tijhaar het symposium, “wat kan een toegepast filosoof nu eigenlijk met het begrip ‘polarisatie’ kan.”
Drie lezingen
In drie lezingen gaven twee filosofen en een politicoloog inzicht in de aard en uitdagingen van polarisatie. Marjan Slob, onze denker des vaderlands, verwees in haar lezing naar Bart Brandsma met zijn onderscheid tussen conflict (verschillen van elkaar) en polarisatie (afstand tot elkaar). Slob ziet polarisatie als geworteld in identiteitsdenken, waardoor we tegenover elkaar komen te staan. Zij pleitte ervoor het gesprek aan te gaan op basis van onderliggende waarden. In die gesprekken kunnen wij ruimte voelen en begrip voor elkaar krijgen, zonder de verschillen te hoeven oplossen.
Na dit duidelijke onderscheid tussen conflict en polarisatie was het woord aan HTF-docent Floris van den Berg. Hij sprak over zijn boek Het spook van Woke, waarin hij het woke-gedachtegoed kritisch tegen het licht houdt. Dit gedachtegoed draagt volgens hem bij aan polarisatie door tegenstanders als vijanden neer te zetten en zo het wij/zij-denken te versterken. Ook hij verbindt polarisatie met identiteitsdenken en ziet woke als een extreme vorm hiervan. Floris roept op tot openheid in debatten en het onderzoeken van onze eigen rol in polarisatie, waarbij hij diversiteit in meningen noodzakelijk acht voor een gezond debat.
De laatste spreker van de dag was Menno Hurenkamp, hoogleraar politicologie aan de Universiteit voor Humanistiek. Hij gaf uitleg over verschillende vormen van polarisatie en maakte duidelijk dat niet iedere vorm van polarisatie slecht is. Het verduidelijken van verschillen tussen meningen is zelfs essentieel voor democratische processen. De gevaarlijkste vorm van polarisatie acht hij die waarbij extremen overheersen en het gematigde midden vervaagt. Dit proces wordt tegenwoordig door invloedrijke politieke leiders actief gestimuleerd. Hij noemde in dit verband de grote verkiezingsoverwinning van de PVV, die zijns inziens voortkomt uit een gevoel van veronachtzaming en ondervertegenwoordiging.
Paneldiscussie
Na de drie lezingen namen de drie denkers gezamenlijk plaats op het podium voor een paneldiscussie, waarbij het er vurig aan toe ging. Hoewel er verschillen in opvatting waren, zijn de drie sprekers het eens over het belang van een voortdurende dialoog, om niet van elkaar te vervreemden en onze gedeelde menselijkheid te behouden.
"Dus nodig eens iemand uit waar je normaal geen koffie mee zou drinken en ga het gesprek aan over diens waarden. Ontmoet de mens achter de standpunten!"
Tijdens de pauzes en na de paneldiscussie werd er volop met elkaar gesproken en werd het doel van deze dag, namelijk: verbreding van ons begrip van polarisatie, ruimschoots bereikt. Als filosofen en bezoekers kunnen wij nu zelf aan de slag. Dus nodig eens iemand uit waar je normaal geen koffie mee zou drinken en ga het gesprek aan over diens waarden. Ontmoet de mens achter de standpunten!
Heel veel dank aan de sprekers Marjan Slob, Floris van den Berg, Menno Hurenkamp, dagvoorzitter Lianne Tijhaar, organisator Eva Stor en alle studenten die hebben meegewerkt aan deze mooie dag.
Credits video: Nicky Bakker.
Video: Kevin van Heerden
We kijken terug op een bijzonder symposium met boeiende sprekers en workshopleiders en zeer enthousiaste deelnemers die unaniem pleitten voor toegankelijk filosofieonderwijs voor iedereen, dus niet alleen op havo, vwo en hoger onderwijs.
Filosofie mag op geen enkele school ontbreken. Elke leerling verdient het om uitgedaagd te worden om goed te discussiëren, kritisch na te denken, meningen van zichzelf en anderen te onderzoeken, en daarmee grip te krijgen op alles wat er als jongere (en beginnend burger) op je afkomt. Helaas wordt filosofieonderwijs vrijwel uitsluitend aangeboden op de havo en het vwo. Dat is voor vmbo'ers zelf en onze samenleving een gemiste kans.
Programma:
▶︎ Lees de artikelen in NRC (Coen Simon) en Filosofie Magazine (Ira Pronk) n.a.v. het symposium.
▶︎ Lees het artikel in Phronèsis - vakblad voor toegepaste filosofie door Paul Teule: 'Filosofie in het vmbo, een no-brainer?'
Bent u docent, beleidsmaker, schoolleider, student, of belangstellende en wilt u deelnemen aan de community 'Filosofie in het (v)mbo? Meld je dan aan bij de LinkedIngroep met DRIVE voor het uitwisselen van materialen en ideeën.
▶︎ LinkedIn-groep 'Filosofie op het (v)mbo - DENKEN VOOR DOENERS'.
De Hogeschool voor Toegepaste Filosofie (HTF) biedt de eerste hbo-bachelor en hbo-master Toegepaste Filosofie in Nederland aan.
