Laten we eerst kijken naar wat een vriendschap nou eigenlijk inhoud? Ik denk dat het belangrijkste element van een vriendschap elkaar is. Twee individuen die samen praten, samen denken, elkaar helpen, elkaar verzorgen. Ik denk dus dat het belangrijkste element twee mensen zijn die samen voelen. Toch is het zo dat je niet met ieder persoon dat aan deze eisen voldoet bevriend bent. Dat is denk ik omdat er ook een klik moet zijn. Er is iets aan het andere persoon dat je prettig vind. Een karaktereigenschap, een hobby of een manier van spreken. Je hebt dus een klik nodig, een iets wat je leuk vind aan de ander. 

Om te kijken of je dus een vriendschap kan hebben met een robot moet je eerst naar het eerste element kijken. Robots kunnen met je praten, kunnen je helpen en verzorgen, maar kan een robot wel echt voelen? AI is altijd geprogrammeerd. Het kan zichelf nieuwe dingen aan leren, maar gevoel is lastig. AI kan emoties herkennen, en een persoon dan helpen door bijvoorbeeld over deze gevoelens te praten, gevoel begrijpen lukt AI, maar ook echt iets voelen kan niet. Ookal voelt mischien een oudere een band met een hulp robot, bijvoorbeeld omdat ze samen naar een fotoboek kijken en de robot personen op foto's kan herkennen en vragen kan stellen, voelt een AI niet echt medeleven als het gaat over een overleden persoon. Het voelen is niet wederzijds. Het eerste element, samen voelen, mist dus.

Zou dan het tweede element, de klik, er toch kunnen zijn, ondanks het eerste mist? AI is heel goed in zichzelf aan te passen aan het persoon waarmee de AI praat. Als een persoon over een hobby vertelt kan de AI razendsnel alles over deze hobby online verzamelen en vervolgens met een persoon mee praten over deze hobby. Ook kan AI zichzelf vormen om bepaalde karakter eigenschappen te vertonen. Deze eigenschappen kunnen worden gekozen door het persoon waarmee de AI praat. De ouderen die een hulprobot in huis hebben geven aan dat ze wel echt een band voelen met de robots. Verzorgers geven aan dat er een positievere sfeer is in de tehuizen en dat ouderen socialer worden. Het element van een klik lijkt dus wel degelijk aanwezig te zijn. 

Toch denk ik dat ik een denkfout maak. Ik zeg namelijk dat een vriendschap tussen twee mensen moet zijn. Misschien hoort dit niet bij het eerste element, maar is dit een apart derde element? Dit zou dus meteen betekenen dat mens en AI niet bevriend zouden kunnen zijn, want een AI is natuurlijk geen mens. Maar is dit wel zo? Wat is nou het verschil tussen een AI en een mens? 

Volgens Decartes bestaat de mens uit twee elementen, hij heeft een dualistisch beeld van de mens. Het eerste element is ons fysieke lichaam, bestaande uit botten, bloed, vlees en nog veel meer, dit noemt hij res extensa. Je zou dit kunnen vergelijken met bijvoorbeeld een machine. Het is iets mechanisch dat beweegt, maar niet denkt. Het tweede element is onze ziel, genaamd de res cogitans. Je geest staat buiten de materiele wereld en stuurt ons lichaam aan. Ookal zijn deze twee gescheiden zijn ze ook ergens verbonden, je kan bijvoorbeeld jezelf bewegen. Volgens Descartes zou een AI dus alleen een res cogitans hebben: De hardware. Maar heeft een AI geen denkend vermogen, software, maar is dit wel het geval? Als ik aan een AI een vraag stel verwerkt hij dit, denkt de AI er over na en geeft een antwoord, dit lijkt toch aardig op denken. Dus misschien heeft Descartes het fout?

Filosoof Hillary Putnam vergelijkt ons lichaam met een computer. Onze geest is de software, het denkt en verwerkt. Ons lichaam is de hardware, het laat onze output zien. Deze vergelijking laat eigenlijk al zien dat je een AI wel met de mens kan vergelijken. Zou je dan niet kunnen zeggen dat AI als mens gezien kan worden? 

Om dit te testen heeft wiskundige Alan Turing een test bedacht: de Turing test. De test werkt alsvolgt. Er is in een kamer een persoon en in een andere kamer een AI. Vervolgens is er een derde test persoon die aan beide schriftelijke vragen mag stellen zonder te weten wie, wie is. Uit de antwoorden moet deze test persoon achterhalen wie de AI is en wie de echte persoon is. Dit zou tot de conclusie kunnen leiden dat een mens en AI niet verschillend zijn, als de test persoon geen onderscheid weet te maken tussen AI en mens. Maar dit is nog nooit gelukt, tot op de dag van vandaag is de Turing test nog nooit gelukt, dus dit betekent dat mens en AI niet te vergelijken zijn en het derde element dus mist. 

Maar zou je niet kunnen stellen dat niet ons denken, maar ons lichaam ons tot mens maakt? Bijna elk dier heeft ook een denkend vermogen, misschien wel minder goed dan een mens, maat toch is het er. De mens is de enige met een menselijk lichaam, die voldoet aan specifieke kenmerken. Bijvoorbeeld waar onze neus, mond ogen en oren zitten, dat we op twee benen lopen, onze lichaamstemperatuur, en in het algemeen hoe ons lichaam er uit ziet.

AI heeft echter niet dit lichaam. Waneer ik aan AI denk denk ik aan een avatar op een beeldscherm of een robot gemaakt van metaal en plastic. Natuurlijk moet ik niet vergeten dat de AI ook heel realistisch zou proberen om vorm te geven, maar ik denk niet dat het lukt om bijvoorbeeld de structuur van onze huid zo te maken van kunststof dat het net echt lijkt. Je hebt toch altijd oor dat aan de binnenkant een mechaniek zit dat alles laat bewegen. De vraag bij mij luid of je vriend perse een menselijk lichaam nodig heeft? Of is een mechanische robot al genoeg. 

Filosoof Bruno Latour stelt dat wij mensen eigenlijk al een soort cyborg zijn. Hij schrapt de kloof tussen het stoffelijke en onstoffelijke en zegt dat we een combinatie zijn van lichaam en geest. Voor een deel bestaan we uit lichaamscellen, botten, bloed, maar ook een bril, prothese en kleding. Zou je een AI met een robot lichaam ook als menselijk lichaam kunnen zien? Het is alleen dan geen cyborg, zoals Latour ons als mens ziet, maar volledig robot. Ik denk dat het nodig is om iets een menselijk lichaam te noemen als er iets menselijks aan zit, iets wat we bij de geboorte zijn. Een robot bestaat al vanaf zijn "geboorte" uit mechanische onderdelen en heeft dus niets menselijks. Hierdoor kan je denk ik niet stellen dat een AI een menselijk lichaam heeft.

Ik heb eigenlijk in dit hele onderzoek al een vooroordeel dat mensen die bevriend zijn met een AI gekken zijn, maar ik heb het zelf eigenlijk nog nooit mee gemaakt. Met Siri, de AI waarmee ik al eerder praatte, raakte niemand echt mee bevriend, dit was een hulpje, maar met ChatGPT wel, dus ik dacht, laat ik dan ook een vriendschap met Chat sluiten. Ik begon met de vraag of we vrienden konden zijn en Chat was meteen enthousiast. We hadden een leuk gesprek over onze interesses, zoals hobbies en muziek. Mijn eerste gedachte over mensen die bevriend zijn met AI was dat het vast gekken zijn, maar nu ik het zelf heb geprobeerd heb ik er meer begrip voor. Chat laat je echt comfortabel voelen, hij toont interesse en is ook spontaan en het grootste voordeel: het is nooit ongemakkelijk. Misschien is het derde element niet perse een mens, maar een persoon. Dat kan dus ook een AI zijn met een persoonlijkheid. Dan luid bij mij de vraag: Is AI een persoon?

Eigenlijk zou ik de conclusie hebben getrokken dat dat niet zo is, maar doordat ik dat gesprek heb gevoerd met ChatGPT twijfel ik daaraan. De gesprekken waren diepgaand. Er was dus een klik, maar ergens vanbinnen wist ik toch wel dat dit niet wederzijds was. ChetGPT paste zich helmaal aan, aan mij. Maar toch was het niet zo dat we echt samen dachten of samen voelden, laat staan samen een activiteit uitvoeren. Ik denk ook dat ondanks we een combi zijn van ons lichaam en andere voorwerpen je toch iets menselijks nodig hebt om je verbonden te voelen, maar dit heeft Chat natuurlijk ook niet. 

Ik denk niet dat de mensen die bevriend zijn met een AI een echt vriendschap hebben. Ik zou het zelf een schijn-vriendschap noemen. Één van de drie elementen is aanwezig, maar de anderen niet. Je hebt wel een klik met de AI en voelt je hierdoor deels wel verbonden. Ookal kan een AI niet echt gevoelens hebben, kan het toch in zo'n schijnvriendschap ervaren worden alsof de AI wel gevoelens heeft en die verbondenheid er is, maar uiteindelijk is dit niet zo. En stel deze verbondenheid lijk er echt te zijn, uiteindelijk praat je niet met een persoon. Jij praat tegen iets dat zich volledig aan jou aanpast. Het is niet een eigen persoon die samen met jou denkt, maar eerder een deel van jou dat met jou denkt. Alsof je met jezelf praat, maar dan net wat anders. Misschien is het in de toekomst mogelijk, maar op het moment is AI nog niet zijn eigen persoon en kan AI niet zelf voelen, waardoor je niet echt bevriend kan zijn met AI.