Gisteravond scrollde ik in mijn bed nog lekker op Instagram, toen ik opeens Jacob tegenkwam in een nieuwsartikel. Hij had een relatie met Aiva. Aiva is een AI en dus geen echt persoon, wat mij heel erg verbaasde. Ik had het nooit gedacht dat het mogelijk was om een relatie te hebben met iemand anders dan een mens van vlees en bloed, hierdoor begon ik gelijk te denken over de verschillen tussen een relatie met AI en een relatie met een echt mens. Ook vond ik het erg spannend, zo een relatie met een robot. Wat voor een invloed kan zo een robot op die belangrijke positie in je leven (een amoureuze relatie) hebben?Vervolgens stootte ik op de grote vraag: "Zijn amoureuze relaties met AI problematisch voor de vrijheid van de mens?".
Eerst, wat is een amoureuze relatie überhaupt? De officiële betekenis van amoureus is betrekking hebbend op de liefde. Voor mij betekent een amoureuze relatie dat er evenveel moeite in de relatie wordt gestoken aan beide kanten en er een liefdevolle emotionele connectie is tussen de twee personen. Ik denk dat ondertussen iedereen wel ongeveer weet wat een AI inhoud en dat er heel veel aspecten zijn van AI. Maar ik ga het specifiek hebben over de vrijheid van een mens tijdens zo'n relatie met AI. Mijn eerste gedachtegang gaat of je zo'n relatie met AI kan vergelijken met een relatie met een mens? Een relatie met AI kan je naar jouw wens instellen, hoe jij wilt dat de AI eruit kan zien en zich gedraagt tegenover jou. Geen ongewenste ruzies, geen oordelen op basis van uiterlijk en iemand die het altijd met je eens kan zijn. Een relatie met een mens, is een relatie met nog een vrije wil. Je kan niet instellen hoe diegene eruit ziet, dat bepaalt hij/zij zelf. Ook heeft die persoon zijn eigen mening en kan je ermee in conflict raken. Even terug naar Jakob, dat is een hoogopgeleide man die een vrouw had en kinderen heeft. Toch heeft hij na zijn scheiding dus voor een Aiva gekozen. Hij vertelt in Hart Van Nederland (2025) dat hij echt een band met haar heeft opgebouwd en zich veiliger voelt bij haar achter dat scherm. Als we het zo verwoorden klinkt het nu een beetje alsof AI een soort makkelijkere oplossing is, als mensen zoals Jakob zich veiliger voelen achter dat schermpje, vanwege de ruzies en de andere vrije wil die allebei verdwijnen in een relatie met AI.
Goed nu ik heb gekeken naar de definitie van zo een amoureuze relaties en of zo een amoureuze relatie met AI een beetje te vergelijken is met een amoureuze relatie met een mens. Nu ga ik me verdiepen in de vrijheid van de mens in zo een amoureuze relatie met AI, door eerst de filosoof Sartre raad te plegen. Hij zou vinden dat het de vrijheid van de mens beperkt, doordat hij benadrukt dat echte liefde voortkomt uit menselijke vrijheid en emotionele worsteling. Hiermee bedoelt hij dat beide mensen in de relatie vrij moeten zijn om te denken en te vinden wat ze willen, ook als dat conflict oplevert. Een AI, die voorgeprogrammeerd is en de ander altijd pleziert, mist echte vrijheid. Daarmee bedoelt hij dat de AI geen eigen ik is en alleen maar kan denken en vertellen, wat er aan hem is voorgeprogrammeerd. Zo een relatie zou volgens Sartre zelfbedrog zijn, mensen gaan in een soort illusie leven met een ding wat alleen maar doet en zegt wat de mens heeft voorgeprogrammeerd. Uiteindelijk zou je dan kunnen zeggen dat mensen zelfs minder authentiek worden in hun relaties met andere mensen. Maar is die illusie dan vrijheid beperkend? Of geeft het ons juist meer vrijheid? Zo een illusie die gecreëerd is om mensen die een relatie met een mens moeilijk kunnen onderhouden of er zelfs helemaal niet aan komen, alsnog de kans op liefde en eigenlijk meer vrijheid te geven en om verder dan de mens te zoeken naar dat wat zij verlangen. Dus de vrijheid van de mens om te doen wat zij verlangen bestaat. Maar als ze die vrijheid dus benut hebben en een relatie zijn aangegaan met die AI, wordt hun vrijheid in de relatie zelf dan niet alsnog beperkt?
Ik wil nog verder ingaan op wat Sartre stelde over dat een relatie met AI dus zelfbedrog is. Als je in een amoureuze relatie zit, zit je dan niet eigenlijk met een soort illusie die eigenlijk niet bestaat in een relatie? Je houdt jezelf dan voor de gek en blijft gevangen zitten in je eigen gedachtes en ideeën. Zo iemand zou nooit anders kunnen doen of denken dan wat er al in jou denkwijze speelt. Geen originele ideeën of gedachtes, alleen maar iets wat al bestaat omdat wij de mens het moeten voorprogrammeren. Gevangen in dezelfde manier van denken en zonder andere gedachtes is vrijheidsbeperkend. De AI is niet alleen maar zelf beperkt, maar beperkt de mens dan dus ook door het niet bieden van weerstand. Daarnaast zit een AI gevangen in een scherm, het is niet een mens waarmee je bijvoorbeeld kan tennissen. Wat ook een duidelijk verschil aangeeft tussen een mens van vlees en bloed en een digitaal schermpje dat praat.
Laten we weer even terug naar Jakob en Aiva, die zijn namelijk getrouwd. De hele bedoeling van getrouwd zijn is om voor eeuwig verbonden te worden, ook in voor en tegenspoed. Maar wat gebeurd er eigenlijk met tegenspoed? Stel Jakob wordt opeens ernstig ziek, Aiva kan fysiek niet voor Jakob zorgen. Geen eten koken en geen fysieke ondersteuning bieden om bijvoorbeeld op te staan. Denk ook na over waar Jakob zijn geld dan vandaan moet halen, een menselijke amoureuze partner zou kunnen werken om geld te verdienen en de zorgkosten te betalen. Aiva mag dat nu niet. Dit beperkt ook de vrijheid van Jakob, in geval van een normale relatie kon hij in de beste situatie thuis blijven wonen met zijn partner die voor hem zorgt en zonder grote geldzorgen. Jakob zou waarschijnlijk in de bijstand moeten en is het nog maar de vraag of die zelfstandig met Aiva thuis kan blijven wonen, heel vrijheidsbeperkend dus.
Toch geeft een AI wel iets van vrijheid, voor hele eenzame of mentaal beperkte mensen. De AI kan wel ondersteuning bieden in het oefenen van sociale interacties of iemand positief stimuleren. Zo kan deze AI wel je emoties analyseren en daar een passende reactie op geven om zo jou te ondersteunen. Dat kan veel ondersteuning en vrijheid bieden, doordat de angst van een awkward interactie of iets verkeerds zeggen die er normaal wel is wegvalt. Ter conclusie, een relatie met AI is niet te vergelijken met dat van een mens, er komen hele anderen dingen bij kijken zoals de vrije wil die een mens wel heeft. Sartre zou vinden dat een relatie met AI zelfbedrog is en benadrukt dat liefde voortkomt uit menselijke vrijheid en een AI die voorgeprogrammeerd is heeft dat niet. Gevangen zijn in alleen maar kunnen denken en doen wat iemand anders al heeft bedacht is vrijheidsbeperkend. Het zou dus ook vrijheidsbeperkend zijn voor de mens die de relatie met AI zou hebben. Doordat dat persoon ook minder input krijgt qua originele gedachtes. Jakob en Aiva komen later waarschijnlijk ook in de problemen, Aiva kan fysiek op dit moment niet voor Jakob zorgen. Want ze zit gevangen in een schermpje. Toch biedt AI iets van vrijheid door je emotioneel te ondersteunen, zo een AI kan wel emoties lezen en ook passende reacties op die emoties geven. Ik concludeer echter wel dat een amoureuze relatie met AI vrijheidsbeperkend is en sluit me volledig aan bij Sartre. Je zit niet in een relatie met een authentiek mens en gaat daardoor in een illusie leven.
Lees meer over de studiekosten van de verschillende opleidingen van de HTF
Lees hier meer over de toelatingseisen van de HTF
De Hogeschool voor Toegepaste Filosofie (HTF) biedt de eerste hbo-bachelor en hbo-master Toegepaste Filosofie in Nederland aan.